Kiedyś dzieci uczyły się głównie przez doświadczenia. Sprzyjały temu warunki: wielu zielonych miejsc jeszcze nie zastąpiła betonowa wylewka, miasta oferowały mniej możliwości dodatkowej rozrywki, a dostęp do Internetu mieli tylko wybrani. Dzieci były jednak tak samo ciekawe świata. Kiedy nie można było odpowiedzi wygooglować, trzeba było uzyskać ją drogą eksperymentu. I chociaż dzisiaj trudno wyobrazić sobie, żeby dziecko dorastało bez ekranów, to coraz częściej rodzice zwracają się w stronę zabaw sensorycznych i aktywności związanych z obcowaniem z naturą. Przygotowaliśmy przegląd prezentów na Dzień Dziecka, które wpisują się w ten trend.
„Kiedyś to było” – myśli znaczna część rodziców, którzy patrząc na grające na telefonach dzieci, wspominają swoje beztroskie zabawy na świeżym powietrzu. Całkowite demonizowanie technologii oczywiście nie jest kierunkiem, w którym chcemy iść, jednak trzeba przyznać, że dorośli w swoich spostrzeżeniach mają trafną intuicję.
Współczesna edukacja coraz częściej podkreśla znaczenie aktywnego doświadczania w procesie rozwoju dziecka i wzmacniania kreatywności. W nauczaniu wczesnoszkolnym zamiast tradycyjnego przyswajania wiedzy z książek, czytanek i zbiorów zadań coraz częściej nauczyciele stawiają na zabawy sensoryczne i kreowanie doświadczeń. Rośnie rola spacerów, wsłuchiwania się w dźwięki przyrody i obserwowanie naturalnego środowiska wzrostu roślin i zwierząt. Przeżywanie na nowo staje się fundamentem wszechstronnego rozwoju najmłodszych, a najcenniejszymi pomocami dydaktycznymi stają się akcesoria wspierające odbiór świata wszystkimi zmysłami.
Zabawy sensoryczne i próba zrozumienia rzeczywistości przez dotyk, słuch, węch i smak, to nie tylko forma rozrywki, ale przede wszystkim naturalny sposób, w jaki dzieci uczą się odnajdywać w świecie. Poprzez tego rodzaju aktywności dzieci rozwijają wyobraźnię, uczą się współpracy, radzenia sobie z emocjami oraz zdobywają nowe umiejętności poznawcze i społeczne.
Jak więc wybrać prezent na Dzień Dziecka, który będzie zachęcać dzieci do wyostrzania wszystkich zmysłów? Najlepiej sprawdzą się produkty, które oswajają dzieci z różnymi teksturami i zachęcają do swobodnego poznawania ich.
Dla najmłodszych warto wybrać zabawki, które pozwolą im trochę się pobrudzić i zbudować świadomość ruchów przez kontakt dłoni z różnymi fakturami. Sprawdzą się na przykład farby do malowania palcami, najlepiej w połączeniu z dużym arkuszem papieru lub kolorowanką w rolce – skoro stawiamy na swobodę ruchów, to nie warto ograniczać przestrzenią małej kartki.
Starsze dzieciaki mogą spróbować rozrywki, która wymaga więcej precyzji, ale nadal bazuje na podstawach zabaw sensorycznych, czyli na obcowaniu z nowymi powierzchniami. Ciekawą propozycją jest zestaw małego ceramika, czyli koło garncarskie z zestawu TERRA POTTERY. Przez zabawę z gliną dziecko uczy się spokojnych, systematycznych ruchów, rozwija koordynację i motorykę małą. Dodatkowo rzeźbienie z gliny, podobnie jak budowanie zamków z piasku, działa intensywnie na wyobraźnię przestrzenną i umiejętności konstrukcyjne.
Boimy się o dzieci i niechętnie przyglądamy się jak biegają po lesie albo buszują w zaroślach, szukając ukrytych robaków. Ryzyko jest zawsze – maluch może się potknąć, dotknąć pokrzyw, skaleczyć się gałęziami albo dostać uczulenia. Czasem jednak warto je podjąć i pozwolić dziecku na samodzielne eksplorowanie świata i, co bywa nieprzyjemne, ponoszenie konsekwencji nieprzemyślanych decyzji.
Z podobnego założenia wyrosła pedagogika przygody, czyli podejście, które stawia na bezpośrednie doświadczenie, emocje i aktywność fizyczną jako narzędzia wspierające rozwój dziecka. Przykładem tych aktywności są gry terenowe, zabawy polegające na wcielanie się w różne role lub odgrywanie scenek. Regularne zabawy mogą wspierać integrację społeczną, rozwój emocjonalny i umiejętności interpersonalne dzieci, dzięki czemu stają się bardziej pewne siebie i lepiej odnajdują się w grupie.
W badaniach przeprowadzonych wśród uczniów klas pierwszych szkół podstawowych zaobserwowano, że uczestnictwo w grach fabularnych opartych na autorskich scenariuszach sprzyjało lepszej współpracy, większej empatii oraz rozwijaniu kreatywności. Dzieci, wcielając się w różne role, uczyły się rozwiązywać problemy, podejmować decyzje i współdziałać w grupie.
Tym, co charakteryzuje tego rodzaju zabawy jest połączenie rozwoju indywidualnego ze współdziałaniem. Do odgrywanej roli dziecko przygotowuje się samodzielnie, ale żeby scenka mogła zostać odegrana, potrzebny jest udział kilku aktorów.
Ciekawym rodzajem gier wyobrażeniowych jest projektowanie scenariuszy, które do formułowania odpowiedzi na konkretne zachowania innych dodaje element myślenia przyczynowo skutkowego. Można je ćwiczyć z dziećmi, wykorzystując tablice podświetlane z szablonami Avatar Studio i Avatar Manga. Oprócz tableta do rysowania zestaw zawiera szablony do tworzenia wizerunków postaci. Dziecko może nadawać im konkretne cechy charakteru i tworzyć rysunkowe opowieści, których będą bohaterami.
Zabawy sensoryczne, angażujące różne zmysły dziecka, odgrywają bardzo ważną rolę w jego rozwoju. Poprzez kontakt z różnorodnymi teksturami, dźwiękami, zapachami czy smakami, dzieci uczą się rozpoznawać i interpretować bodźce z otoczenia. Takie doświadczenia wspierają rozwój integracji sensorycznej, która jest podstawą dla wielu umiejętności, takich jak koordynacja ruchowa, koncentracja czy zdolności językowe. Dodatkowo wyostrzanie i świadomie aktywizowanie zmysłów od najmłodszych zwiększa kreatywność i rozwija wyobraźnię, co ma znaczenie dla wykształcenia się zdolności twórczych.
Zabawy manipulacyjne, konstrukcyjne czy tematyczne pozwalają dzieciom na eksperymentowanie, podejmowanie decyzji i obserwowanie skutków swoich działań. Dzięki temu uczą się myślenia przyczynowo-skutkowego, rozwijają zdolności manualne oraz budują poczucie sprawczości. Szczególnie ciekawe są zabawy, które polegają na pracy z drobnymi elementami i zwracaniu uwagi na szczegóły. Przykładem jest zestaw do robienia breloczków PIXEL, w którym zadaniem dzieci jest ułożenie wzoru z drobnych koralików i utwardzenie konstrukcji, spryskując ją wodą.
Inną propozycją jest zestaw Fabryka Bransoletek, który pozwala dzieciom nie tylko tworzyć unikatową biżuterię, ale też ćwiczyć czynność nawlekania. O tym, jak ważna jest ona w kontekście rozwoju małej dłoni i przygotowania do nauki pisania, pisaliśmy tutaj.
Pozwalając dzieciom na samodzielne wykonywanie czynności, dajemy im szansę na rozwijanie poczucia własnej wartości i sprawczości. Dzieci, które mają możliwość podejmowania decyzji i obserwowania skutków swoich działań, uczą się odpowiedzialności, samodzielności oraz budują pozytywny obraz siebie. Taki efekt dają wszystkie zabawy twórcze: lepienie z masy plastycznej, rysowanie, składanie origami czy właśnie samodzielne robienie biżuterii.
Zadowolenie z siebie i poczucie dobrze spędzonego czasu dają też wszystkie zabawy sensoryczne w terenie, takie jak gry terenowe, podchody, zbieranie suchych liści i wklejanie ich do zeszytu czy nawet rysowanie tego, co ma się przed oczami. Warto przenieść domowe zabawy w plener i szukać inspiracji twórczych w otaczającym świecie, jego dźwiękach i zapachach. Do malowania w trasie warto zabrać zestaw artykułów plastycznych zapakowanych w wygodną walizeczkę.
Pedagogika przygody oraz zabawy sensoryczne i konstrukcyjne stanowią skuteczne narzędzia wspierające proces rozwijania umiejętności poznawczych i nabywania kompetencji społecznych, czyli odnajdywania się w świecie. Poprzez zabawę, aktywne uczestnictwo i samodzielne działanie, dzieci rozwijają się i kształtują swoje zaplecze emocjonalne.
Ważne jest, aby dorośli wspierali dzieci w ich działaniach i zachęcali do eksperymentowania. Każde doświadczenie, nawet nieudane, jest dla dziecka cenną lekcją i krokiem w stronę samodzielności. Warto, aby rodzice, nauczyciele i opiekunowie tworzyli dzieciom przestrzeń do swobodnej zabawy, eksperymentowania i przeżywania. To właśnie w takich warunkach dzieci najlepiej uczą się świata, rozwijają swoje talenty i budują fundamenty pod przyszłe sukcesy.